Bij de Sint-Jan valt altijd wel iets te restaureren. Vanaf 2022 zijn we begonnen met het vervangen van de leidekking op de daken. In mei was de vieringtoren klaar. Dat is een nieuwe mijlpaal: een herkenbaar punt ziet er nu weer prachtig uit. De vieringtoren is de toren op het kruispunt van het schip en de transepten.  

Het vinden van de juiste leien was een hele klus  

De leien waren aan vervanging toe. Ze waren ongeveer zestig jaar oud en begonnen af te brokkelen. Maar de Franse groeve in Fumay is al sinds de jaren zeventig gesloten. Daar kwamen de leien eerst vandaan. Daarom moesten we zoeken naar soortgelijke leien die ook aan onze eisen voldoen.   

De oude leien hadden verschillende kleuren en kleurnuances   

Deze kleur en kleurnuances hebben we als uitgangspunt genomen voor de zoektocht naar nieuwe leien. Omdat ze al zo versleten waren, was dat nog maar lastig te zien. De kleur van zilvergrijs patina en groen waren door de veroudering het meest zichtbaar. Maar tijdens de inspectie bleek dat er ook leien waren in de kleuren paars, rood en grijs. Daarom zochten we leien in die kleuren.  

Een groeve in Wales leverde twee kleuren leien  

De paarse, genaamd de  Penrhyn lei, komt uit de groeve in Wales met dezelfde naam bij de plaats Bethesda. Penrhyn wordt vaak gebruikt bij het herstel van rijksmonumenten. Ook voor de Sint-Jan is er al met deze lei gedekt. Uiteindelijk bleek in de Penrhyn-groeve ook een mooie rode lei te zijn. In de Welsche groeve Cwt-y-Bugail vonden we een geschikte grijze lei. De Vermont lei uit de Verenigde Staten was de juiste keuze voor een groene lei.   

Zo ziet er een dak weer zoals vroeger uit   

Om het dak eruit te laten zien zoals het vroeger was, moet je kijken naar de kleuren en kleurnuance. Dat deden erfgoeddeskundigen van dichtbij en van veraf. Uiteindelijk vonden we een min of meer gelijke verdeling van paars, rood en grijs met een klein percentage groene leien om het dak van de Sint-Jan er weer als vanouds uit te laten zien.  

De leien krijgen een juiste dikte en worden op het dak geplaatst  

Als je leien van verschillende dikten door elkaar gebruikt, kunnen onderliggende openingen in het dakvlak ontstaan. Als die er te veel zijn, kunnen ze in de wind gaan klepperen. Ze kunnen dan van het dak afwaaien en ze slijten sneller. Daarom controleerden we zorgvuldig of de maatspreiding bij alle leien goed was. Daarna legden we de verschillende kleuren leien in een zo onregelmatig mogelijk patroon op de daken. Bij het mengen van de verschillende leien ontstaat namelijk al snel een bepaalde regelmatigheid die de daken een mechanisch uiterlijk geeft. Dat voorkwamen we door af en toe twee of drie groene leien bij elkaar te plaatsen. Hierdoor heeft het dak een zekere natuurlijke nonchalance.  

De Sint-Jan heeft een prijswinnend dak  

In Nederland worden er niet vaak verschillende kleuren leien op één dak geplaatst. Vaak worden bij vervanging dezelfde soort leien gebruikt. Maar is er wel waardering voor het bontgekleurde dak van de Sint-Jan. Het dak heeft namelijk in 2023 een eervolle prijs van de brancheorganisatie van dakdekkers gekregen.   

  

Maikel Niël Geldrop mei 2025  

Oostzijde van het dak Zuidertransept na vervanging van de leien. De leien hebben verschillende kleuren doordat meerdere soorten met elkaar werden vermengt analoog aan de bestaande oude Fumayleien. De selectie van de verschillende leien is gedaan in overleg met het bouwteam waarin erfgoedexperts van zowel het Rijk, provincie als gemeente aan deelnemen.

Het dekken van de buitenwelving van de koepel gaf problemen met gapende leien. Daarom zijn proeven opgezet met verschillende overlapping om dit probleem te voorkomen. Op de buitenwelving is uiteindelijk gekozen om een dichtere overlapping toe te passen.

Een van de vier dakkapellen en doorgangen in de ondergeleding van de koepel bij oplevering. Alle loodwerken zijn vervangen en de luiken zijn geschilderd.

Opgeleverde vieringtoren.