Voor iemand die zo wereldberoemd is als Jeroen van Aken, beter bekend als Jeroen Bosch, weten we verbazend weinig. We weten wanneer hij geleefd heeft, waar hij gewoond heeft en met wie hij is getrouwd. Daar houdt het wel zo’n beetje op. Maar wie zich wat meer verdiept over de tijd waarin hij leefde en naar zijn werken kijkt, kan een redelijke voorstelling maken van het leven van deze beroemde Middeleeuwse schilder.

Een werkelijk helse tijd

Jeroen Bosch leefde van 1450 tot 1516 in Den Bosch. In deze tijd was het geloof het belangrijkste in het dagelijkse leven. Mensen dachten heel veel na over de hemel en de hel. Vooral de hel kreeg veel aandacht. Er was veel religieuze angst.  Bijna iedereen leefde in armoede en ziekte. Dat zagen mensen als een straf van God. Zouden we dan net zo erg gestraft worden na ons leven? En hoe ziet de hel er dan uit? Jeroen Bosch was een schilder die daar een beeld van probeerde te maken. Dat was heel bijzonder. Niet alleen vanwege zijn stijl, met allerlei vreemde wezens en felle kleuren. Andere schilders schilderden vooral de mooie verhalen uit de Bijbel: over engelen, apostelen en andere dingen die eerder aan de hemel doen denken.
Jeroen Bosch schilderde als een van de weinige schilders het leven van de gewone man. En de ellende die dat met zich meebracht.

Een bijzonder gelovige schilder

Jeroen Bosch leefde in een gelovige tijd. Maar hij was waarschijnlijk zelf ook erg gelovig. Hij was lid van de Zwanenbroederschap, en de illustere Lieve Vrouwe Broederschap. Dat zijn geloofsgemeenschappen die ook nu nog in Den Bosch bestaan. Vooral de Zwanenbroederschap heeft wat meer invloed. Daar mogen niet veel mensen lid van zijn.
Maar wat het meest wijst op de toewijding van het geloof van Bosch, is het feit dat zijn schilderen niet alleen bewaard zijn gebleven, maar ook in zijn tijd al erg op waarde werden geschat. Alleen iemand die in het dagelijkse leven erg vroom leefde, zou zonder te worden beschuldigd van godslastering verder kunnen gaan met een ongekende en gewaagde stijl van schilderen over religieuze zaken.

Daar waren zelfs de protestantse bezetters het mee eens: de schilderen van Bosch die daar tijdens  de beeldenstorm hingen, werden te kostbaar gevonden om te vernietigen.

Jeroen Bosch en de Sint-Jan

Toen Jeroen Bosch leefde, was het gotische deel van de Sint-Jan zoals wij die nu kennen, nog niet af. Maar toch hebben Jeroen Bosch en de Sint-Jan elkaar kunnen vinden. Jeroen ging er ongetwijfeld naar de kerkdiensten, maar hij heeft ook een keer de opdracht gekregen om twee luiken voor het hoogaltaar te schilderen, net als het altaarpaneel voor de Zoete Moeder te beschilderen. Dat is in 1617 aan het stadsbestuur werden verkocht  voor 75 gulden.
Ook is het niet onwaarschijnlijk dat Jeroen de helse wezentjes die hij schilderde heeft afgekeken van de luchtboogbeelden.

Wat hij tijdens zijn leven ook precies voor of met de Sint-Jan te maken heeft gehad, in 2016 is er een gedenksteen in de Sint-Jan geplaatst. In dat jaar vierde de stad zijn vijfhonderdste sterfjaar.

Stichting Erfgoed ’s-Hertogenbosch heeft nog meer achtergrondinformatie over de beroemdste schilder van Den Bosch. Ook kan je het Jheronimus Bosch Art Centre bezoeken, of het huis waar hij gewoond heeft op de markt bij het Huis van Bosch.